Η επιμόρφωση ενηλίκων και η δια βίου μάθηση αποτελούν κεντρικούς πυλώνες της εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα, στοχεύοντας στη συνεχή ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων των πολιτών καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα ευκαιριών τυπικής, μη τυπικής και άτυπης μάθησης, σχεδιασμένο να ανταποκρίνεται στις ποικίλες ανάγκες των ενηλίκων για προσωπική εξέλιξη, επαγγελματική ανέλιξη και ενεργό κοινωνική συμμετοχή.
Βασικές Αρχές και Πλαίσιο
Η Δια Βίου Μάθηση στην Ελλάδα ορίζεται ως κάθε μαθησιακή δραστηριότητα – τυπική, μη τυπική ή άτυπη – που αναλαμβάνεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής με στόχο τη βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων, είτε σε προσωπικό, κοινωνικό ή/και επαγγελματικό επίπεδο. Το θεσμικό πλαίσιο έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με βασικούς νόμους όπως ο Ν. 3879/2010 για την "Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης" και ο Ν. 4763/2020 για το "Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης", ο οποίος αναμόρφωσε και εκσυγχρόνισε το τοπίο.
Αρμόδιος φορέας για τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την εποπτεία της πολιτικής για τη δια βίου μάθηση είναι το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, και συγκεκριμένα η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας (Γ.Γ.Ε.Ε.Κ.Δ.Β.Μ.&Ν.).
Κύριοι Φορείς Παροχής Προγραμμάτων
Ένα ευρύ δίκτυο δημόσιων και ιδιωτικών φορέων προσφέρει προγράμματα επιμόρφωσης και δια βίου μάθησης:
• Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (Κ.Δ.Β.Μ.): Λειτουργούν σε επίπεδο δήμων ή ως ανεξάρτητες δομές και προσφέρουν πληθώρα προγραμμάτων γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων σε τομείς όπως οι ξένες γλώσσες, οι νέες τεχνολογίες, οι τέχνες, ο πολιτισμός, η συμβουλευτική γονέων και η υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
• Κέντρα Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. των Α.Ε.Ι.): Τα πανεπιστήμια και τα τεχνολογικά ιδρύματα της χώρας διαθέτουν Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. που προσφέρουν εξειδικευμένα επιμορφωτικά προγράμματα, προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, θερινά σχολεία και σεμινάρια που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων. Παραδείγματα αποτελούν τα Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) κ.ά.
• Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.): Προσφέρουν αρχική και συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση σε διάφορες ειδικότητες.
• Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.): Είναι ο αρμόδιος φορέας για την πιστοποίηση των προσόντων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής εκπαίδευσης και της άτυπης μάθησης, καθώς και για την αδειοδότηση και εποπτεία των φορέων μη τυπικής εκπαίδευσης.
• Ιδιωτικοί Φορείς Εκπαίδευσης και Κατάρτισης: Πολυάριθμοι ιδιωτικοί φορείς προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης, ξένων γλωσσών και άλλων εξειδικευμένων σεμιναρίων.
• Κοινωνικοί Εταίροι και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις: Συχνά υλοποιούν προγράμματα που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες-στόχους ή εστιάζουν σε ειδικές δεξιότητες.
Είδη Προγραμμάτων και Θεματικές Ενότητες
Τα προγράμματα επιμόρφωσης ενηλίκων και δια βίου μάθησης καλύπτουν μια ευρεία γκάμα αναγκών και ενδιαφερόντων:
• Επαγγελματική κατάρτιση και αναβάθμιση δεξιοτήτων (upskilling & reskilling): Προγράμματα που στοχεύουν στην απόκτηση νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων ή στην επικαιροποίηση των υπαρχουσών, ώστε οι ενήλικες να ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας.
• Γενική εκπαίδευση ενηλίκων: Προγράμματα που αφορούν την προσωπική ανάπτυξη, την καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής, την εκμάθηση ξένων γλωσσών, τη χρήση νέων τεχνολογιών, την τέχνη και τον πολιτισμό.
• Προγράμματα για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες: Στοχευμένα προγράμματα για την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης και της απασχολήσεις ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
• Επιμόρφωση εκπαιδευτών ενηλίκων: Προγράμματα για την κατάρτιση και πιστοποίηση των εκπαιδευτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων.
• Ελληνομάθεια: Προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας για μετανάστες και πρόσφυγες.
Η επιμόρφωση ενηλίκων και η δια βίου μάθηση αναγνωρίζονται ως κρίσιμοι παράγοντες για την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή στην Ελλάδα, με συνεχείς προσπάθειες για τη διεύρυνση της πρόσβασης και τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
